Kardeş kıskançlığı birden fazla çocuğu olan tüm ailelerin, farklı şiddette de olsa deneyimlediği bir kavram. İlk başta bir kardeş sahibi olmak konusunda çok hevesli olan, hatta ailesine bu hususta baskı uygulayan çocuklar dahi, kardeşlerinin dünyaya gelmesiyle onunla hemen oynayamayacakları, başta anne ve babaları olmak üzere kendileri için önemli birçok şeyi onunla paylaşmak durumunda kalacakları, evin tek ilgi odağı olmaktan feragat edecekleri gibi gerçekleri fark ettiklerinde yeni durumla ilgili memnuniyetsizlikler duymaya başlayabiliyorlar.
Ebeveynler öncelikle çocuğun bu duygularının doğal olduğunu kabullenmeli ve kesinlikle evlatlarını hissettiklerinden dolayı suçlamamalıdırlar. Kendisi için yeni ve zor olan bir duyguyla başa çıkarken çocuğunuz sizin desteğinize ihtiyaç duymaktadır. Ailelerin bu noktada mümkün olduğunca durumu kolaylaştıracak davranışlarda bulunmaları gerekir. Bu amaçla yeni bebek haberini almanızdan itibaren çocuğunuzu yavaş yavaş yeni duruma hazırlamanız ve ona destek olabilmeniz adına size uygulayabileceğiniz bazı öneriler sunacağım.
- Ebeveynler genellikle aileye yeni bir üye katılacağı haberini alınca heyecanlanır ve bir an önce bunu en değer verdikleri varlık olan çocuklarıyla paylaşmak ister. Ancak çocuğa bir kardeşi olacağı, haber alındıktan hemen sonra değil, hamilelikte riskli dönem olarak adlandırılan ilk 12 hafta tamamlanıp, annenin doktorunun onay vermesinin ardından açıklanması daha sağlıklı olacaktır. Bu süreçte gebeliğin sonlanması durumunda çocuğa bunu açıklamak çok daha zor olacaktır. Çocuklarda zaman kavramı gelişmemiş olduğundan aylarca beklemek onları zorlayacak bir diğer faktördür. Bu sebeple eğer aileler sabredebiliyorlarsa çocuğa kardeş haberini cinsiyet belli olup, anne karnı belirginleşmeye başlayınca (dördüncü-beşinci ayda) anlatılması en ideali olacaktır.
- Çocuklar bu zaman diliminde bol bol soru soracaklardır. Hatta anlattıklarınızı sindirebilmek adına birçok kez aynı şeyi sorabilirler. Burada sabırla “Daha önce söylemiştim” demeden, çocuğun bilmek istediklerini cevaplamak çok kıymetlidir. Bu konuda önemli bir diğer nokta ise çocuğa sadece öğrenmek istediği kadarının cevabını vermek üzerinedir. Sormadığı, yani ihtiyacı olandan fazla bilgi ona zarar verebilir.
- Ona kardeşi olmanın nasıl bir duygu olacağını ve hayatlarının nasıl değişeceğini anlatırken kitaplardan yardım alabilirsiniz.
- Çocuğa bir kardeş sahibi olacağı anlatılırken, bu durumun olumlu yönlerinin vurgulanmasında fayda vardır. Bunu yaparken, çevresinde iyi ilişkileri olan kardeşlerden örnekler verebilirsiniz. “Artık hiç yalnız kalmayacaksın”, “Bir oyun arkadaşın olacak”, “Selin ile kardeşi Mira ne kadar çok eğleniyorlar biliyorsun. Siz de onlar gibi olacaksınız ”gibi açıklamalar yapabilirsiniz.
- Çocuklar bazen bebeğin doğmasıyla hemen onunla oyun oynayabileceklerine yönelik bir yanılgıya kapılabiliyorlar. Hayal kırkılığı yaşamaması adına ona bebeğin doğduğunda çok küçük olacağını, ancak zamanla büyüyeceğini kendi bebeklik fotoğraflarından yola çıkarak anlatabilirsiniz.
- Büyük çocuk mümkün olduğu kadar kardeş için yapılan hazırlık ve aktivitelere dahil edilmelidir.
- Doğumdan bir süre önce ve bir süre sonra çocuğun hayatında radikal değişiklikler yapılmaması önemlidir (Ör: okul değişikliği, bakıcı değişikliği, oda değişikliği vb).
- Bebeğin doğumuyla kimi zaman aileler, büyük çocuğun etkilenmemesi için onu ortamdan uzaklaştırabiliyorlar. Bu aslında çocuğa, dışlanmış hissettirecektir. Çocuk, kardeşi doğup anne kendisini toparladıktan sonra hastaneye onu görmeye gelmeli (eğer pandemi veya özel bir nedenden dolayı bu mümkün değilse, neden anne ve babasıyla kardeşini karşılayamadığı çocuğa anlatılmalıdır) ve ileriki dönemlerde de mümkün olduğu ölçüde anne ile bebeğin aktivitelerine katılım sağlamalıdır.
- Anne küçük bebeği ile ilgilenirken, büyük çocuğuna bebeğin duygularını “Bak şu an altını pislettiği için ağlıyor”, “Bak şu an karnı acıktı”, “Sen de aynı böyleydin” şeklinde anlatması, kardeşler arasında bir bağ kurulmasını kolaylaştırabilir. Gerekirse büyük çocuğun kardeşinin yaşındayken çekilen fotoğrafları ona gösterilerek kendisinin de tüm bu gelişim basamaklarından geçtiği anlatılabilir.
Bir kardeşin dünyaya gelmesiyle büyük çocuk birden ağabey/abla oluverir. Aileler bazen onların da bir çocuk oldukları gerçeğini göz ardı edip büyük kardeşten bir yetişkin gibi anlayışlı, sorumluluk sahibi vb davranmasını bekleyebilmektedir. Bu özünde çocuğa zarar verecek ve kardeşler arasındaki ilişkiyi zedeleyecektir. Bir çocuk sahibi olma kararının sorumluluğu sadece anne ve babaya ait olmalıdır. Bir çocuk kardeş istediğini belirtse dahi, küçük yaşlarda duygu değişimi çok çabuk olabileceğinden bir süre sonra vazgeçtim kardeş istemiyorum diyebilir. Bir çocuğa bakmak kardeşin değil ebeveynlerin sorumluluğudur. Bu tarz problemlerin önüne geçmek adına en sağlıklı yol anne ve babanın hem ruhen, hem ekonomik, hem de ilişkisel bakımdan birden fazla çocuğa bakım vermeye hazır olduğunda bir bebek sahibi olmalarıdır.
Bu Süreçte Faydalanabileceğiniz Bazı Kitaplar:
- Bu Bebeği Hemen Geri Götürün- Prof. Dr. Bengi Semerci.
- Aramıza Girme- Pedagog Ayşen Oy.
- Kardeşim Geliyor- İrem Polat.
- Jülyet’e Kardeş Geliyor- Sylvie Louis.
- Melis’İn Kardeşi Oluyor- Fanny Joly.